Wat is cortisol?
Cortisol is een hormoon dat een rol speelt bij het metabolisme van eiwitten, vetten en koolhydraten. Het beïnvloedt de bloedsuikerspiegel, helpt om de bloeddruk op peil te houden en helpt bij het reguleren van het immuunsysteem. Het meeste cortisol in het bloed is gebonden aan eiwit, slechts een klein percentage is “vrij” en biologisch actief. Het vrije deel wordt uitgescheiden in de urine en is ook te vinden in het speeksel. Cortisol wordt geproduceerd en afgescheiden door de bijnieren. De productie van het hormoon wordt geregeld in een klier (hypothalamus en hypofyse) van de hersenen. Wanneer het cortisol daalt, maakt de hypothalamus releases corticotropine-releasing hormoon (CRH), die de hypofyse weer stimuleert om ACTH (adrenocorticotroop hormoon) te maken. ACTH stimuleert de bijnieren om cortisol te maken. Om voldoende werkzame hoeveelheden cortisol te maken, moeten dus de hypothalamus, de hypofyse en de bijnieren goed functioneren.
Doel van de test
Een cortisol in bloed wordt aangevraagd bij de verdenking op het niet goed functioneren van het bijnierschors (bijnierschorsinsufficientie).
Interpretatie
Het niveau van cortisol wisselt gedurende de dag. Het piekt vroeg in de ochtend, en daalt vervolgens de rest van de dag en bereikt het laagste niveau rond middernacht. Dit patroon kan veranderen bij onregelmatige diensten (zoals nachtdiensten) en slapen op verschillende tijdstippen van de dag. Ook kan het worden verstoord door ziekte.
Een hoog cortisol in de ochtend na een dexamethason suppressie test, betekent dat er er mogelijk sprake is van cortisol overproductie, zoals bijvoorbeeld bij de ziekte van Cushing.
Een verlaagde hoeveelheid cortisol in de ochtend kan passen bij gebruik van corticosteroiden (zoals dexamethason, hydrocortison, of inhalatie steroiden tegen astma) en heeft dan geen klinische betekenis. Wanneer dit soort medicatie niet wordt gebruikt, is een verlaagde waarde ochtend waarde mogelijk passend bij een bijnierschors insufficiëntie.
Een verlaagde waarde op een ander moment van de dag, heeft geen klinische betekenis. Waarden zijn in de middag en avond sowieso laag.
Normaalwaarden
DE HIERONDER GENOEMDE REFERENTIEWAARDEN ZIJN SLECHTS EEN INDICATIE!
Mannen
Onderzoek | Waarde | Eenheid |
---|---|---|
08.00 uur 17.00 uur 23.00 uur Na dexamethason | 150-700 100-400 210 140 | nmol/l nmol/l nmol/l nmol/l |
Vrouwen
Onderzoek | Waarde | Eenheid |
---|---|---|
08.00 uur 17.00 uur 23.00 uur Na dexamethason | 150-700 100-400 210 140 | nmol/l nmol/l nmol/l nmol/l |
Kinderen
Onderzoek | Waarde | Eenheid |
---|---|---|
– | – | – |
Zwangeren
Onderzoek | Waarde | Eenheid |
---|---|---|
08.00 uur 17.00 uur 23.00 uur Na dexamethason | 150-700 100-400 210 140 | nmol/l nmol/l nmol/l nmol/l |
Dieren
Onderzoek | Waarde | Eenheid |
---|---|---|
Honden | – | – |
Katten | – | – |
Paarden | – | – |
Konijnen | – | – |
Referenties
Referentie